Agenda

Mirjam van Hengel schreef Een knipperend ogenblik een biografie over het leven en werk van schrijver en dichter Remco Campert. Deze middag is zij te gast en wordt haar verhaal afgewisseld met voordracht door Poëzie Hardop.

Dichter, columnist en schrijver Campert bouwde sinds de jaren vijftig een aanzienlijk oeuvre op en ontving diverse onderscheidingen voor zijn werk. Mirjam Van Hengel sprak gedurende twee jaar wekelijks met Campert en kreeg inzage in zijn volledige archief. Het leidde tot “een portret van het leven en werk van een geliefde schrijver bij wie altijd te lezen is wat er op zijn pad terecht kwam”.
Bekende boeken van Campert zijn onder meer Het Leven is Vurrukkulluk uit 1961, dat dit jaar werd verfilmd, en Een Liefde in Parijs uit 2004. Maar bovenal was Campert een groot dichter. Deze middag vertelt Mirjam van Hengel over Campert. Zij wordt afgewisseld met voordracht door Poëzie Hardop.

Mirjam van Hengel schreef eerder een biografie over leven en werk van Leo Vroman. Ook toen organiseerden we daarover een bijeenkomst. Daaraan bewaren we mooie herinneringen!

Mirjam van Hengel. Een knipperend ogenblik.
De Bezige Bij. € 29.99.

Erno Eskens verzorgt de inleiding op het gespreksthema van deze Filosofisch Café avond: de laatste levensfase. Hij zal dat doen onder de titel Amor fati, hups daar gaat ie.

Wat doe je als je hoort dat je binnen een paar jaar doodgaat? Leg je je erbij neer? Laat je alles vallen? Ga je door op de oude voet alsof er niets aan de hand is? Of probeer je je te verzoenen met je lot? Erno Eskens stelde deze vragen aan zijn Arnhemse collega-filosoof André de Vries nadat bij hem kanker was geconstateerd en hij woedend was op het lot dat hem trof. Het leidde tot een inmiddels gepubliceerde briefwisseling over het lot, de tijd en de zin van het leven.

In zijn inleiding blikt Erno Eskens terug op de briefwisseling. Hij staat stil bij de centrale vraag van het boek: kun je je ooit echt verzoenen met de dood? Kun je, zoals Friedrich Nietzsche voorstelde, liefde voor je (nood)lot hebben? Kun je ja zeggen tegen het leven op het moment dat het ernstig tegenzit?

Samen met de aanwezigen zal Eskens de verschillende manieren van omgaan met de laatste levensfase onderzoeken. Hij onderscheidt daarbij de traditionele verzoeningsleer van de christenen (Je komt vast wel in de hemel), de verzoeningsleer van de stoïcijnen (Je wist toch al dat je doodging?) en de verzoeningsleer van Friedrich Nietzsche (de tijd is rond, je zult eeuwig wederkeren).

Erno Eskens (1964) is programmadirecteur en uitgever bij de Internationale School voor Wijsbegeerte. Hij studeerde filosofie en politicologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, en stond aan de basis van Filosofie Magazine en de Maand van de filosofie. Hij publiceerde onder meer Democratie voor dieren en de Filosofische reisgids voor Nederland en Vlaanderen. In 2015 promoveerde hij op Een beestachtige geschiedenis van de filosofie. In 2017 publiceerde hij met André de Vries het brievenboek Amor fati; filosoferen tegen het einde.

Leestip: André de Vries en Erno Eskens: Amor fati, filosoferen tegen het einde (ISVW uitgevers 2017).

Margo Klijn in gesprek met Greshoff biografe Annemiek Recourt

Greshoff (1888-1971) was een bevlogen literair agent die een grote stempel drukte op de Nederlandse literatuur. Hij is op bijzondere wijze aan onze boekhandel verbonden. Boeken van hemzelf (en anderen) zijn door Hijman Stenfert Kroese & Van der Zande uitgegeven en het motto van de winkel, ‘Het Schoone Kennen Veredelt De Ziel’ wordt aan hem toegeschreven. Cultuurhistorica Annemiek Recourt schreef een diepgravende biografie over Greshoff; Margo Klijn onderzocht de geschiedenis van de boekhandel. Samen gaan zij deze avond in gesprek over leven en werk van Greshoff en in het bijzonder zijn tijd in het Arnhemse.

“Zodra Jan Greshoff en Simon Hijman elkaar ontmoetten, begonnen zij plannen te maken om literatuur uit te geven: mooi gemaakte boekjes ‘omdat toch iemand het moest doen’.” (Margo Klijn, Plaats van Ontmoetingen, pag. 79)

Cultuurhistorica Annemiek Recourt schreef een biografie over deze literaire spilfiguur: Moralist van de ontrouw. Jan Greshoff (1888-1971). Want wie in de eerste helft van de twintigste eeuw een manuscript in zijn bureaula had liggen, wendde zich tot Jan Greshoff. Meer nog dan als auteur, stond Greshoff bekend om zijn talent als literaire promotor. Niemand kon zo spontaan aansporen en gul bewonderen als hij. Het leverde hem de trouwe vriendschap op van schrijvers als E. du Perron en Menno ter Braak en de bewondering van talloze jongeren. Het was Greshoff aan wie Elsschot Kaas opdroeg, aan wie een jonge Annie M.G. Schmidt in de bange meidagen van 1940 een prangende, bewonderende brief schreef en die het debuut van Hans Lodeizen de wereld in hielp.

Greshoffs biografie is ook een pakkende mentaliteitsgeschiedenis van de turbulente metamorfose die Nederland in de twintigste eeuw onderging en voert ze de lezer langs morele dilemma’s, die tot op de dag van vandaag herkenbaar zijn. Waarheen leidt de moderne vooruitgangsgedachte ons? Is de democratie wel de ideale staatsvorm? En wat doe je als je je eigen lat hoog legt, terwijl je de indruk hebt dat steeds minder mensen om je heen dat nog doen?

Annemiek Recourt
Annemiek Recourt is als cultuurhistoricus verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, en werkt daarnaast als freelance redacteur. Zij woont in en werkt vanuit Zuid-Afrika. Eind september is zij onder auspiciën van prof. dr. Lisa Kuitert en prof. dr. Ena Jansen op de biografie van Jan Greshoff gepromoveerd.

Margo Klijn
Margo Klijn woont in Arnhem, studeerde Nederlands en is auteur van De stille slag. Joodse Arnhemmers 1933-1945 en Plaats van Ontmoetingen. De geschiedenis van Grote Oord 15 te Arnhem (1482-2017). 

Annemiek Recourt. Moralist van de ontrouw. Jan Greshoff (1888-1971)
Uitgeverij Van Oorschot. € 44,99.

Liefdesverklaring

Ik houd zo van die donkre burgerheren
Die langzaam wandlen over ’t Velperplein
In deze koele winterzonneschijn:
De dominee, de dokter, de notaris
En ’t klerkje dat vandaag wat vroeger klaar is.
Maar ’t kan verkeren.

Zo onmiskenbaar ziet men aan hun kleren
Dat zij rechtvaardig zijn, terwijl de plicht
Die eedle lijnen groefde in hun gezicht:
De dominee, de dokter, de notaris,
Drievuldig beeld van al wat wijs en waar is.
Maar ’t kan verkeren.

Op aarde valt voor hen niets meer te leren,
Zij zijn volkomen gaaf en afgerond,
Oud-liberaal, wantrouwend en gezond:
De dominee, de dokter, de notaris,
Voor wie de liefde zelfs zonder gevaar is.
Maar ’t kan verkeren.

Zij gaan zich nu voorzichtig laten scheren,
Om daarna, met ervaring en verstand,
Een glas te drinken op het heil van ’t land:
De dominee, de dokter, de notaris.
‘k Weet geen probleem dat hun na zes te zwaar is.
Maar ’t kan verkeren.

Ik houd zo van die zindelijke heren,
Levende monumenten op het plein
In deze veel te heldre winterschijn:
De dominee, de dokter, de notaris,
Die denken dat uw dichter niet goed gaar is.
Maar ’t kan verkeren!

Jan Greshoff (1888-1971)
In: Bij feestelijke gelegenheden (1930).

Schrijver, dichter en staatsman Jacob van Lennep (1802-1868) leidde als een ‘bezielde schavuit’ een fascinerend leven. Marita Mathijsen schreef zijn levensverhaal, dat tegelijk een biografie is van een tijdperk. Mathijsen schrijft met humor, inlevingsvermogen en eruditie en weet zo de complexe negentiende eeuw voor iedereen toegankelijk te maken. Niet voor niets is haar boek genomineerd voor de Libris Geschiedenis Prijs 2018.

Deze middag vertelt Marita Mathijsen over de ‘bezielde schavuit’ Jacob van Lennep en zijn tijd.

Entree € 5,00.

Jacob van Lennep is een gangmaker en spotter, vrouwenliefhebber en hulpvaardig vriend. Hij overlijdt in Oosterbeek waar zijn grafmonument nog op de oude begraafplaats aan de Fangmanweg is te vinden. Hij leidde een gespleten leven, tussen de bedrukkende moraal en de turbulente moderniseringen van zijn tijd. Als telg uit een voorname Amsterdamse familie voelde hij de last daarvan op zich drukken. Want iemand van zijn afkomst moest zich conformeren, en dat lag hem helemaal niet…
Zijn daadkracht was enorm: Amsterdam dankt zijn waterleiding aan hem en Den Haag het behoud van de Ridderzaal. Hij was betrokken bij de plannen voor het Amstel Hotel, het Noordzeekanaal en het Rijksmuseum. Bovenal was Jacob van Lennep een getalenteerde, enorm productieve schrijver die de moed had zijn eigen weg te volgen in een door conventies bepaalde tijd. Wel kostten zijn spotverzen op de vaderlandse geschiedenis zijn lidmaatschap van de Tweede Kamer.

Marita Mathijsen is emeritus hoogleraar Moderne Nederlandse Letterkunde. Zij doorzocht duizenden brieven en documenten en sprak met vele afstammelingen, van wie ze oude familieverhalen achterhaalde en tal van onbekende foto’s en tekeningen, die in het rijk geïllustreerde boek zijn opgenomen.

Marita Mathijsen. Jacob van Lennep. Een bezielde schavuit.
Uitgeverij Balans. € 39,35.

DE GLIMWORM EN DE PAD

Een fabel

Vonk’lend door het loverduister,
Zelf onkundig van haar luister,
Licht-ster van de klavergrond,
Doolde een glimworm in het rond.
Uit het zwabbrig slijm gekropen,
Stort een pad, met vuil bedropen,
Op die fel gehate schijn
’t Onweerstaanbaar moordvenijn.
‘Waarom doodt in arren moede,
Waarom doodt mij uwe woede,
Daar ‘k u nooit beledigd had?’
‘Waarom licht gij?” bromt de pad.

Vertalingen en navolgingen in poezy (1884)

Chris de Stoop schreef met Wanneer het water breekt een universeel, aangrijpend verhaal over bootvluchtelingen. Het verhaal zoomt in op één boot, één groep, één familie en vertelt tegelijk het verhaal van veel lotgenoten. Eerder schreef Chris de Stoop de bestseller Dit is mijn hof. Deze avond vertelt hij over zijn intensieve onderzoek naar de groep bootvluchtelingen, leest hij voor en gaat hij in gesprek over het grote drama van deze tijd.

Deze avond is ook (een deel van) het Arnhemse Wereldvrouwenkoor present met een kort optreden!

Als het water breekt beschrijft het waargebeurde verhaal van een visser en zijn dochter, die al een tijd geleden hun vaderland ontvluchtten. Hung stak in zijn eigen kleine vissersboot de zee over om hier in een dorp achter een hoge dijk een nieuw leven te beginnen. Quyen bouwde een succesrijk restaurant op, maar worstelt nu met haar eigenheid. Het is ook het verhaal van de tientallen reisgenoten die langdurig ronddobberden op zee. Een kleine gemeenschap van met elkaar verknoopte levens, bijeengebracht op een beslissend moment in hun bestaan. Niet iedereen heeft het overleefd. Sommigen voelden zich daarna verloren. Anderen werden dokter, ingenieur, bankier of ondernemer. Als het water breekt is een universeel, aangrijpend verhaal over de diepe breuk die migratie is, inzoomend op één boot, één groep, één familie. Een verhaal van opoffering, bedrog, strijd, angst, liefde en heimwee, op een persoonlijke manier verteld door Chris de Stoop, die de familie al jaren volgt en met tientallen reisgenoten sprak.

Chris de Stoop is auteur van fictie en non-fictie. Werk van hem werd in een tiental landen vertaald en werd bekroond met literaire en journalistieke prijzen. Zijn voorlaatste boek Dit is mijn hof (2015), over de neergang van de boeren en de spanning tussen het oude boerenland en de ‘nieuwe natuur’, werd een bestseller. Bovendien is Chris een bevlogen verteller!

Chris de Stoop. Wanneer het water breekt.
De Bezige Bij. € 21,99.
verschijnt 13 september 2018

Het Wereldvrouwenkoor bestaat uit vrouwen met verschillende culturele achtergronden. De deelneemsters brengen allemaal hun mooiste lied in, uit het land van herkomst in de moedertaal van hun (groot-)ouders. Vandaar dat het repertoire heel divers is, in vele talen, sferen en kleuren maar altijd passend in de sfeer van deze Wereld Vrouwen. Het koor staat onder de bezielende leiding van dirigente Monique Verhoeven. Meer over het koor vind je hier.