dinsdag 17 januari 2023
Filosofisch Café Arnhem
19.30 inloop | 19.45 uur start

Tekstbesprekingen Bruno Latour

Tijdens het Filosofisch Café in Boekhandel Hijman Ongerijmd bespreken we een aantal tekstfragmenten van de onlangs overleden filosoof Bruno Latour (1947-2022). Begin jaren 90 veroorzaakte hij veel ophef met het baanbrekende essay Nous n’avons jamais été modernes (wij zijn nooit modern geweest) dat de toenmalige tijdgeest sterk tartte. Zijn visie sloeg destijds niet erg aan. De moderniteit, de industrialisatie, de economische groei, de westerse overheersing, je kon er droevig om zijn, maar het was nu eenmaal zo.

We zijn nu 30 jaar verder. De somberheid heeft zich omgezet in grote zorgen. De berusting is veranderd in het gevoel dat we iets moeten doen. De Club van Rome heeft toch gelijk gehad. Latour ook. Hij zat op het goede spoor destijds en past nu veel beter in de tijd dan toen.

Wat ons te doen staat, aldus Latour, is een chaotische wereld als geheel omarmen, inclusief de niet-westerse wereld en het ‘verleden’, ons stevig te nestelen op de plek waar we zijn en goed om ons heen te kijken. Vanuit die geaardheid kunnen we ons vervolgens inzetten voor mensen, niet-mensen en de aarde. Het wij/zij-gevoel omzetten in een hartgrondig wij-gevoel. Dualisme in monisme.

Dit alles ongeacht het resultaat. Wij kunnen dat niet meten of weten. Een actie heeft op vele manieren gevolgen. Het ‘druppel op de gloeiende plaat’ argument is aan Latour niet besteed.

Actie dus, in samenwerking met een eindeloze veelheid aan ‘anderen’ (mensen en niet-mensen) temidden van een netwerk. Actie! Vanuit een krachtige rust die wij ons eigen moeten zien te maken. Wetenschap heeft tot taak om ons die anderen te leren begrijpen en dus bescheidener te worden dan de ‘modernen’ waren met hun hoogvliegende ideeën. Dit houdt in dat we vanuit zoveel mogelijk anderen moeten leren denken.

De invloed van Latour op de hedendaagse filosofie en wetenschap is reusachtig. Tegelijkertijd is hij ook omstreden. De reden hiervoor is dat hij de epistemologie onderuithaalt, het absolute wetenschappelijke kennisbolwerk waar de moderniteit mee schermde en nog steeds schermt. Kennis bestaat volgens hem altijd binnen laboratoria (een geheel van uitgangspunten) en kan dus altijd herzien worden, welke kennis het ook is. Veel wetenschappers horen dit niet graag. Behalve dat kennis niet absoluut is, is het ook maar weinig.

Hoe meer we weten, hoe minder we weten, hoe meer we beseffen dat we het eigenlijk helemaal niet weten. Alle wetenschap, hoe interessant en nuttig ook als oefening, is gebouwd op aannames. We moeten leren functioneren vanuit onbevangenheid, intuïtie en niet-weten. Westerse wetenschap, technologie, industrialisatie, al onze moderne verworvenheden, we kunnen ons er niet meer op laten voorstaan en hoeven ons er niet meer door te laten overheersen.

Latours recente essays Waar kunnen we landen (2018), waarin hij ons gejakker en gevlieg probeert te temmen, en Waar ben ik (2021) waarin hij ons uitdaagt om plaats te nemen temidden van alle andere organismen, borduren voort op het spoor dat hij in Wij zijn nooit modern geweest in de negentiger jaren heeft uitgezet.

Aanstaande dinsdag lezen we, na een korte inleiding op Latour, enkele fragmenten uit deze essays. Vervolgens is er ruimte voor gesprek. In de pauze en naderhand is de bar open. We weten intussen dat daar de beste gesprekken loskomen. Wees welkom.

Filosofisch Café Arnhem
Boekhandel Hijman Ongerijmd

Datum  : 17 januari 2023
Tijdstip: 19.30 inloop | 19.45 uur start
Entree: gratis (vrijwillige bijdrage welkom)