Tekst achterflap

Al aan het begin van de twintigste eeuw waren progressieve ingenieurs van de Delftse Technische Hogeschool (nu de TU Delft) geobsedeerd door hogere maatschappelijke efficiëntie. Geïnspireerd door het wetenschappelijk bedrijfsbeheer streefden zij naar een betere samenleving door verspilling te verminderen en sociale hervormingen te realiseren. In het interbellum groeiden zij uit tot efficiency-experts, organisatieadviseurs, bedrijfseconomen en ruimtelijke planners. Met analytische hulpmiddelen zoals tijd- en bewegingsstudies, kostprijsberekeningen, planborden en budgettering wisten zij productiebedrijven, kantoren en overheidsinstellingen succesvol te ‘rationaliseren’. Hun overtuiging groeide dat deze rationele ingenieursaanpak ook toepasbaar was op sociaaleconomisch beleid. Zo veranderden zij beleidsvorming in een technocratische discipline en legden zij de basis voor de ‘maakbare samenleving’. Peter Rodenburg vertelt in dit boek het opmerkelijke verhaal van deze Delftse efficiency-ingenieurs. Hij ontsluit hoe de opmars van de ingenieursmethode op sociaaleconomisch terrein instituties en besluitvorming veranderde en hoe de ideeën van efficiency- ingenieurs doorwerken in ons huidige doen en denken.

Biografie

Peter Rodenburg is universitair docent aan de UvA, waar hij economische en monetaire geschiedenis van Europa en de Europese Unie doceert.

Inhoudsopgave

Lijst van gebruikte afkortingen 9 Voorwoord 11 1. Inleiding 15 Efficiency-ingenieurs, de hoofdpersonen van dit boek 20 Het argument van dit boek in het kort 23 2. Ingenieursdenken en de ingenieursmethode 29 Ingenieursdenken 29 De ingenieursmethode 39 3. De opkomst van de efficiëntie-expert 43 Het ‘Progressive Era’, 1890-1920 44 Amerikaanse ingenieurs 48 Frederick Taylor en de opkomst van de efficiëntie-expert 52 Efficiëntie als verheffing 60 Tot besluit 63 4. Technocratie: ingenieurs als leiders 65 De oorsprong van technocratie 66 De opkomst en ondergang van Technocracy Inc. 70 Tot besluit 74 5. De opkomst van sociale ingenieurs 77 De maatschappelijk opmars van de ingenieur 78 Het ‘Rode Delft’, broedplaats van sociale ingenieurs 82 Synthetische technocraten 91 Tot besluit 94 6. De economische vorming van sociale ingenieurs 97 De noodzaak van economische scholing 99 Economisch onderwijs aan de TH Delft 104 Tot besluit 115 7. Taylorisme in Nederland 117 Vroege volgelingen 118 Ingenieurs en taylorisme 123 Accountants, psychotechnici en taylorisme 126 Werkgevers, vakbonden en taylorisme 129 Tot besluit 131 8. Het succes van de rationele methode 133 De werkwijze van efficiency-ingenieurs 137 Tijd- en bewegingsstudies 139 Meer controle, meer efficiency 145 Kritiek op de rationele werkmethode 160 Tot besluit 163 9. Ordening en productivisme 165 Efficiency-ingenieurs en de opkomst van het industriële groot- bedrijf 168 Productivisme als sociale hervorming 175 Het Socialisatierapport 1920: resultaat van productiviteitsdenken 178 Tot besluit 184 10. De nieuwe maatschappijwetenschap van Technische economie 187 De Vooys en de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de ingenieur 188 De Vooys over technische economie 195 Het economische principe van nuttig-effectmaximalisatie 198 De afdeling Technische Economie van het KIvI 201 Tot besluit 207 11. De beheersing van de conjunctuur 211 De ontdekking van de conjunctuur 213 De Bosch Kemper en de economische barometer 216 Ingenieurs en de conjunctuur 221 Vos, Tinbergen en het Plan van de Arbeid 227 De ingenieurskunde van de econometrie 231 Tot besluit 238 12. Ingenieurs-economen en rationalisatiewerkloosheid 241 Het machinevraagstuk in Nederland 244 Theo van der Waerden over rationalisatiewerkloosheid 246 ‘Falende’ rationalisatie en de roep om controle 249 Spanningsbarometers en modellen 255 Tot besluit 261 13. Jan Goudriaan en de stabilisatie van grondstofprijzen 263 Goudriaan in de jaren ’30 265 Goudriaans economische politiek voor de crisis 267 De ontvangst van Goudriaans plan 272 Goudriaans eenzame strijd 276 Tot besluit 279 14. Planbureaus: de institutionalisering van het optimaliteitsdenken 281 Efficiënte ruimtelijke planning en de totstandkoming van de RNP 282 Het Centraal Planbureau: technocratie ten top? 297 Strijdende ingenieursvisies op het CPB 301 Optimale volkswelvaart en de magische vijfhoek 305 Tot besluit 311 Epiloog 313 Bibliografie 327 Literatuuropgave 349 Index 351

Details