Roel Meijvis wordt op 19 november geinterviewd over zijn boek De glimlach van de aarde, een ontdekkingsreis door het oeuvre van Camus.
Entree: 7,50
Studenten/Arnhempashouders: 3,50
De Frans-Algerijnse schrijver Albert Camus heeft altijd ontkend filosoof te zijn. Toch veronderstelt zijn veelzijdige oeuvre – romans, essays, toneelteksten, journalistieke stukken, redevoeringen en correspondenties – een onderliggend denken. Wat is de filosofie van Camus? En wat is daarvan de waarde voor ons leven in de 21e eeuw? In De glimlach van de aarde neemt Roel Meijvis de lezer mee op ontdekkingsreis door Camus’ rijke oeuvre, dat nog altijd op veel lezers een grote aantrekkingskracht uitoefent. In een even persoonlijk als deskundig essay laat Meijvis zien welke antwoorden de filosofie van Camus biedt op de vragen van onze tijd.
Introductie op de avond door Klaas Arts:
Bijna 65 jaar na zijn dood is het werk van Albert Camus nog steeds springlevend en opnieuw relevant, ook in Nederland. De recent uitgekomen vertaling van zijn laatste notitieboeken en zijn “Brieven aan een Duitse vriend” zijn een verkoopsucces en in 2020 was zijn roman “de Pest” uit 1947 de best verkochte literaire roman op de bestsellerlijst. De Nederlandse vertalingen van zijn romans blijven goed verkopen en worden daarom continu herdrukt. Hoe moeten we dit verklaren, in een tijd waarin Sartre, de Beauvoir en andere existentialistische schrijvers steeds minder gelezen worden? Heeft dit te maken met het feit dat Camus nooit een extreme ideologie heeft aangehangen en medemenselijkheid altijd als de belangrijkste kernwaarde is blijven zien? Maakt dat zijn werk nu weer interessant en modern?
Voor Camus is de mens het enige dier dat zichzelf in een absurde situatie aantreft. Wij stellen redelijke en begrijpelijke vragen (door Kant geformuleerd als: Wat kan ik kennen? Wat moet ik doen? Wat mag ik hopen? Wat is de mens?), maar van de natuur en de geschiedenis krijgen we daarop geen redelijke of begrijpelijke antwoorden. Hij vindt dat de wreedheid en de willekeur waarmee natuur en geschiedenis ons steeds weer confronteren, niet verklaard of verzacht kunnen worden met filosofische abstracties of religieuze heilsbeloften. Die zijn voor Camus ongeloofwaardig en dus onaanvaardbaar. We kunnen alleen maar concluderen dat de natuur en de geschiedenis geen boodschap hebben aan ons verlangen naar rationaliteit, eerlijkheid en rechtvaardigheid. De enige redelijke reactie is volgens Camus om hiertegen in opstand te komen. Deze opstand is geen blind, irrationeel verzet. Het is ook niet alleen een afwijzing; hij veronderstelt een positieve keuze, die volgens Camus alleen maar kan uitlopen op solidariteit met allen die ons lot delen.
Het afgelopen jaar heeft de hernieuwde belangstelling voor Camus geleid tot drie nieuwe Nederlandse monografieën over zijn werk, door Roel Meijvis, Jozef Waanders en Piet Ronsijn. In alle drie wordt Camus niet alleen gepresenteerd als een groot schrijver, maar vooral ook als een belangrijke denker. Camus had filosofie gestudeerd, maar ontkende altijd een filosoof te zijn. Misschien bedoelde hij hiermee dat hij nooit een filosofisch systeem heeft uitgewerkt, maar we zouden hem te kort doen wanneer we daaruit concludeerden dat hij als denker niet belangrijk is. Ieder van de genoemde Nederlandse auteurs kiest een eigen invalshoek bij de interpretatie van zijn werk. Voor Roel Meijvis – filosoof, theatermaker en redactielid van Filosofie-Tijdschrift – is het denken van Camus vooral een voelend denken. Camus wijst iedere filosofie af die zich verliest in abstract, anoniem, zuiver objectief denken. Zijn eigen denken plaatst zich niet boven het concrete leven, erkent geen hemel boven de aarde, geen God boven de mens en geen idee boven het lichaam. Maar ook dan kan er nog steeds gedacht worden, of we dit nu filosofie noemen of niet. “De breuk die het absurde in onze rationele orde slaat, moet alleen niet verdoezeld worden. Tegelijkertijd hoeft zij niet te betekenen dat we de vraag naar waarheid moeten staken en ons passief moeten overgeven aan de bewegelijke chaos van een onverschillig universum. Juist in de opstand tegen de onbedoelde inktvlek van de schepping, een opstand die zowel gevoeld als gedacht wordt, raken we het dichtst aan ons menselijk wezen” (Meijvis, p. 161-2). Tijdens zijn voordracht op 19 november in het Filosofisch Café interpreteert Roel Meijvis dit voelende denken van Camus en laat hij ons zien waarom het juist nu zo belangrijk en relevant is. Aansluitend is er een gesprek met de auteur en een gelegenheid tot het stellen van vragen.
Roel Meijvis – De glimlach van de aarde; Het voelende denken van Albert Camus. ISWV Uitgevers; Leusden, 2023.